Համառոտ տեղեկատվություն Հայաստանի օրենսդրության իրավական կոլիզիաների մասին
2023-06-23 21:39
I. Նախաբան
Համակարգային կոռուպցիան երկրում չի վերացել: Դա այլակերպվել է օրենսդրական, վարչական կոռուպցիայի նորացված տեսքով և թափանցել է կուսակցություններ, հասարակական կազմակերպություններ՝ ընտրակեղծիքների, դրամաշնորհների կեղծ մրցույթների ձևով և այլն: Չի կատարվել ՀՀ հպարտ քաղաքացուն տրված հեղափոխական խոստումը անցումային արկարադատության, վեթթինգի, ժողովրդից գողացած յուրաքանչյուր կոպեկի վերադարձի մասին:
Համակարգված կոռուպցիայի այլակերպման դրսևորումները շատ են և տարաբնույթ: Դրանց հիմքը ՀՀ օրենսդրության մեջ իրավական կոլիզիաների առատությունն է, ինչից վարպետորեն օգտվում են օրենքով իրավունք ունեցող բոլոր մակարդակի պաշտոնյաներն ու հանրային աշխատողները:
Այսպիսի իրավիճակին մեծապես նպաստում են ՀՀ օրենսդրության մեջ առկա իրավական կոլիզիաները (անհամապատասխանությունները), որոնք ոչ միայն գալիս են անցյալից, այլև՝ ակտիվորեն օգտագործվում են թավշյա հեղափոխության արդյունքում իշխանության լծակներին տիրացած քաղաքական մեծամասնության կողմից, ինչպես նաև նորացվում են նոր իշխանավորների կողմից՝ ի նպաստ անձնական, կոլեկտիվ շահերի՝ արհամարհելով ՀՀ քաղաքացիների հասարակական շահը:
ԻՍԿ ԴԱ ՀԱՄԱԿԱՐԳՎԱԾ ԿՈՌՈՒՊՑԻԱ Է՝ ԴՐԱ ԴԱՍԱԿԱՆ ՍԱՀՄԱՆՄԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ՚ ԱՅՍԻՆՔՆ ՕՐԵՆՔՈՎ ՏՐՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆ ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՒՄ Է ՍՊԱՍԱՐԿԵԼՈՒ ԱՆՁՆԱԿԱՆ ԵՎ ԿՈԼԵԿՏԻՎ ՇԱՀԵՐԸ:
Ելնելով վերոհիշյալից մեր կազմակերպության փորձագետներն իրականացրել են ՀՀ օրենսդրության համաֆռոտ վերլուծություն՝ դրանցում առկա կոլիզիաների վերաբերյալ և հուսով են, որ դրանց մասին տեղեկացումը կօգնի ՀՀ իրավաստեղծ մարմիններին վերացնելու համակարգային կոռուպցիա ծնող պատճառները:
II. Իրավական կոլիզիաների մասին ՀՀ օրենսդրության վերլուծություն
Հայաստանի Հանրապետության (այսուհետ՝ ՀՀ) անկախացումից հետո միջոցներ ձեռնարկվեցին ՀՀ նոր օրենսդրության ձևավորման ուղղությամբ: Ընդ որում, այդ աշխատանքի ընթացքում սկզբում ՀՀ անկախության հռչակագրի ուղենիշներին էին համապատասխանեցվում նախկին ԽՍՀՄ նորմատիվ ակտերը, այն հաշվով, որպեսզի ապահովվի երկրի նորմալ իրավական գործունեությունը: Ապա, ՀՀ Սահմանադրության ընդունումից՝ 1995 թ., հետո, սկսվեցին ՀՀ օրենսդրության պարբերական բարեփոխումները, որի ընթացքում անընդհատ ստեղծվում էին նոր իրավական նորմատիվ ակտեր, վերացվում էին նախկին գործող ակտերի և գործողների մեջ առկա իրավական հակասությունները (կոլիզիաները) և/կամ բացերը:
Այդուհանդերձ, ՀՀ օրենսդրության մեջ առկա էին մնում և այժմ էլ առկա են իրավական ակտերի մեջ իրավական հակասությունները (կոլիզիաները), անհամապատասխանություններն ու օրենսդրական բացերը, որոնք խորը հակասությունների տեղիք են տալիս ՀՀ սահմանադրությամբ ՀՀ ֆիզիկական ու իրավաբանական անձանց իրաունքների պաշտպանության գործում, իրավակիրառ պրակտիկայում:
Հաշվի առնելով այդ հանգամանքը ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանվել են իրավական հակասությունների (կոլիզիաների) և օրենսդրական բացերի դեպքերում դրանց լուծման իրավակարգավորումները:
Այսպես,
1. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով (ընդունված 1998 թվականի մայիսի 5-ին) նախատեսվել են հետևյալ իրավակարգավորումները.
1) Հոդված 8. Քաղաքացիական իրավական նորմերի մեկնաբանումը
Քաղաքացիական իրավական նորմերը պետք է մեկնաբանվեն դրանցում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ:
Քաղաքացիական իրավական նորմերի տեքստում կիրառվող բառերի և արտահայտությունների տարբեր ձևերով մեկնաբանման դեպքում, նախապատվությունը տրվում է սույն օրենսգրքի 3 հոդվածի 1-ին կետում շարադրված` քաղաքացիական օրենսդրության սկզբունքներին համապատասխանող մեկնաբանմանը:
2) Հոդված 9. Քաղաքացիական իրավական նորմերի կիրառումն անալոգիայով
1. Այն դեպքերում, երբ սույն օրենսգրքի 1 հոդվածում նախատեսված հարաբերություններն ուղղակիորեն կարգավորված չեն օրենքով կամ կողմերի համաձայնությամբ, և բացակայում է դրանց նկատմամբ կիրառելի գործարար շրջանառության սովորույթը, նման հարաբերությունների նկատմամբ, եթե դա չի հակասում դրանց էությանը, կիրառվում են համանման հարաբերություններ կարգավորող քաղաքացիական օրենսդրության նորմերը (օրենքի անալոգիա):
2. Օրենքի անալոգիայի կիրառման անհնարինության դեպքում կողմերի իրավունքները և պարտականությունները որոշվում են` ելնելով քաղաքացիական օրենսդրության սկզբունքներից (իրավունքի անալոգիա):
3. Քաղաքացիական իրավունքները սահմանափակող և պատասխանատվություն սահմանող նորմերի կիրառումն անալոգիայով չի թույլատրվում:
3) Հոդված 1254. Իրավաբանական հասկացությունների բնորոշումը
1. Կիրառվելիք իրավունքը որոշելիս դատարանը հիմնվում է Հայաստանի Հանրապետության իրավունքի համապատասխան իրավաբանական հասկացությունների մեկնաբանության վրա, եթե այլ բան սահմանված չէ օրենքով:
2. Եթե իրավական բնորոշում պահանջող իրավաբանական հասկացություններն անհայտ են Հայաստանի Հանրապետության իրավունքին կամ հայտնի են այլ անվանմամբ և այլ բովանդակությամբ ու չեն կարող բնորոշվել Հայաստանի Հանրապետության իրավունքի մեկնաբանման միջոցով, ապա դրանց իրավական բնորոշման դեպքում կիրառվում է օտարերկրյա պետության իրավունքը:
2. ՀՀ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի (ընդունված 2018 թվականի մարտի 21-ին) «Իրավական ակտերի նորմերի կիրառումը իրավական հակասությունների (իրավական կոլիզիաներ) և օրենսդրական բացերի դեպքում» 9-րդ գլուխն ամբողջությամբ նվիրված է այդ հիմնախնդրի լուծմանը և նախատեսում է հետևյալ իրավակարգավորումները.
1) Հոդված 39 Իրավունքի և օրենքի անալոգիայի (համանմանության) կիրառումը
1. Եթե օրենսդրության մեջ բացակայում է կոնկրետ հասարակական հարաբերությունը կարգավորող իրավական նորմը, սակայն օրենսդրությամբ սահմանված է համանման հարաբերությունները կարգավորող այլ իրավական նորմ, ապա այդպիսի հարաբերությունների նկատմամբ (եթե դա չի հակասում դրանց էությանը) կիրառվում են համանման հարաբերություններ կարգավորող իրավական նորմերը (օրենքի անալոգիա):
2. Օրենսդրության մեջ կոնկրետ հասարակական հարաբերությունը կարգավորող իրավական նորմի բացակայության և օրենքի անալոգիայի կիրառման անհնարինության դեպքում այդպիսի հարաբերությունների նկատմամբ կիրառվում են իրավունքի տվյալ ճյուղի սկզբունքները կամ տվյալ իրավահարաբերության էությանը համապատասխան իրավունքի ընդհանուր սկզբունքները (իրավունքի անալոգիա):
3. Օրենքի կամ իրավունքի անալոգիա չի կարող կիրառվել, եթե դրանով սահմանափակվում են անձանց իրավունքները, ազատությունները, կամ նրանց համար նախատեսվում է նոր պարտականություն կամ պատասխանատվություն, կամ խստացվում են նրանց նկատմամբ կիրառվող պատասխանատվության, հարկադրանքի միջոցները կամ դրանց կիրառման կարգը, հարկերի, տուրքերի և այլ պարտադիր վճարների վճարման կարգը, անձանց գործունեության նկատմամբ հսկողություն ու վերահսկողություն իրականացնելու պայմանները և կարգը:
4. Օրենքի անալոգիան և իրավունքի անալոգիան կարող են կիրառվել միայն, եթե տվյալ օրենքով չի արգելվում անալոգիայի կիրառումը:
2) Հոդված 40 Իրավական կոլիզիաների լուծման կանոնները
1. Նորմատիվ իրավական ակտերի նորմերի միջև կոլիզիաների դեպքում, ըստ հերթականության, կիրառվում են հետևյալ կանոնները, ընդ որում, յուրաքանչյուր հաջորդ կանոնը կիրառվում է, եթե կիրառելի չէ նախորդ կանոնը՝
1) ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտի նորմը.
2) ընդհանուր նորմի և հատուկ նորմի միջև կոլիզիաների դեպքում գործում է հատուկ նորմը, սակայն եթե նորմատիվ իրավական ակտն ունի ընդհանուր և հատուկ մասեր, ապա այդ մասերի նորմերի միջև կոլիզիայի դեպքում գործում են ընդհանուր մասի նորմերը.
3) ավելի ուշ ուժի մեջ մտած նորմատիվ իրավական ակտի նորմերը.
4) ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց համար բարենպաստ նորմատիվ իրավական ակտի նորմը, եթե այդ նորմի կիրառմամբ չեն շոշափվում այլ անձանց իրավունքները կամ օրինական շահերը:
3. ՀՀ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի «Նորմատիվ իրավական ակտերի մեկնաբանումը» 10-րդ գլխով սահմանված են հետևյալ իրաակարգավորումները.
1) Հոդված 41 Նորմատիվ իրավական ակտի նորմի մեկնաբանումը
1. Նորմատիվ իրավական ակտի նորմը մեկնաբանվում է` հաշվի առնելով նորմատիվ իրավական ակտն ընդունելիս այն ընդունող մարմնի նպատակը՝ ելնելով դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությունից, ամբողջ հոդվածի, գլխի, բաժնի կարգավորման համատեքստից, այն նորմատիվ իրավական ակտի դրույթներից, ի կատարումն որի ընդունվել է այդ ակտը, տվյալ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված սկզբունքներից, իսկ այդպիսի սկզբունքներ սահմանված չլինելու դեպքում` տվյալ իրավահարաբերությունը կարգավորող իրավունքի ճյուղի սկզբունքներից:
4. ՀՀ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի «Նորմատիվ իրավական ակտերի պաշտոնական պարզաբանումը» 11-րդ գլխով սահմանված են հետևյալ իրաակարգավորումները.
1) Հոդված 42 Նորմատիվ իրավական ակտի պաշտոնական պարզաբանումը և պարզաբանման իրավասու մարմինները
1. Նորմատիվ իրավական ակտի պաշտոնական պարզաբանումը նորմատիվ իրավական ակտի դրույթների իմաստի պարզմանն ուղղված գործընթաց է՝ դրանց ոչ բավարար հստակության, տարաբնույթ ընկալման, ինչպես նաև նորմատիվ իրավական ակտի կիրառման բնագավառում ծագած հարցերի պարզման անհրաժեշտության դեպքերում:
2. Օրենսդրական ակտի (բացառությամբ Սահմանադրության) և Կառավարության որոշման վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում կարող է տալ ակտը կիրառող պետական կառավարման համակարգի մարմինը, բացառությամբ հարկային և մաքսային հարաբերություններ կարգավորող օրենսդրական ակտի կամ Կառավարության որոշման վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանումների, որոնք տրամադրում է Կառավարության կողմից լիազորված՝ ֆինանսական բնագավառում պետական կարգավորում իրականացնող պետական մարմինը՝ իր սահմանած կարգով: Սույն մասում նշված ակտերի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու պետական կառավարման համակարգի մարմինների ցանկը և համապատասխան բնագավառները սահմանվում են Կառավարության որոշմամբ: Մեկ բնագավառի վերաբերյալ պարզաբանումներ տալու իրավունք ունի միայն մեկ մարմին, կամ պարզաբանում կարող են տալ մի քանի իրավասու մարմիններ` համատեղ: Մեկ հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում կարող է տրվել միայն մեկ անգամ, եթե նախկինը հետ չի կանչվել:
3. Սահմանադրությամբ սահմանված մարմինները տալիս են իրենց ոլորտային օրենսդրական ակտերի պաշտոնական պարզաբանումը, բացառությամբ դատական համակարգի մարմինների:
4. Ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալիս են ակտն ընդունելու իրավասություն ունեցող մարմինները, բացառությամբ Ազգային ժողովի ընդունած ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերի:
4.1. Դատարանի կողմից գործը վարելուն (գործի քննությանը) վերաբերող դատավարական նորմերի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում չի տրամադրվում:
5. Նորմատիվ իրավական ակտի պաշտոնական պարզաբանումը կարող է իրականացվել պարզաբանող մարմնի նախաձեռնությամբ, այլ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմնի միջնորդությամբ կամ ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց դիմումի հիման վրա:
6. Պաշտոնական պարզաբանում ստանալու համար ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձն իր դիմումում նշում է սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հարցերով պարզաբանում ստանալու անհրաժեշտության մասին` նշելով առաջադրված հարցերի իրավական հիմքերը, սեփական շահագրգռվածությամբ` այն իրավիճակը, որի կապակցությամբ անհրաժեշտություն է առաջացել ստանալու պարզաբանում, ինչպես նաև հարցի պարզաբանման իր տարբերակը:
7. Պաշտոնական պարզաբանումը տրվում է դիմումն ստանալուն հաջորդող ոչ ուշ, քան 15 աշխատանքային օրվա ընթացքում: Պաշտոնական պարզաբանումը կարող է երկարաձգվել ևս 15 աշխատանքային օրով` այդ մասին իրազեկելով պաշտոնական պարզաբանում պահանջող անձին:
8. Սույն հոդվածի 7-րդ մասում նշված ժամկետում պաշտոնական պարզաբանում չստանալու դեպքում դիմող անձն իրավասու է նորմատիվ իրավական ակտի պահանջներն իրականացնելիս առաջնորդվելու իր ներկայացրած պարզաբանման տարբերակով:
III. Քաղվածքներ ՀՀ օրենսդրության մեջ առկա իրավական կոլիզիաների և բացերի մասին
Ինչպես նշեցինք վերևում, ՀՀ օրենսդրության մեջ առկա էին մնում և այժմ էլ առկա են իրավական ակտերի մեջ իրավական հակասությունները (կոլիզիաները), անհամապատասխանություններն ու օրենսդրական բացերը, որոնք խորը հակասությունների տեղիք են տալիս ՀՀ սահմանադրությամբ ՀՀ ֆիզիկական ու իրավաբանական անձանց իրաունքների պաշտպանության գործում, իրավակիրառ պրակտիկայում:
Այսպես, դրանք առկա են հետևյալ օրենսդրական ակտերում.
Վարչական իրավախախտումների մասին օրենսգիրք (այսուհետ՝ ՎԻՎՕ)
1. ՎԻՎՕ 124 հոդվածի 23-րդ մաս.-ով, ի հակասություն գործող օրենսդրության կիրառված է «Հաշմանդամ» եզրույթը, մինչդեռ պետք է կիրառվի «Հաշմանդամություն ունեցող անձ» եզրույթը.
«23. Տրանսպորտային միջոցների վարորդների կողմից կանգառի և (կամ) կայանման կանոնները խախտելը, եթե դրա պատճառով տրանսպորտային միջոցը տարհանվել է պահպանվող հատուկ տարածք կամ «Հաշմանդամներ» ճանապարհային նշանով (ցուցանակով) կահավորված վայրում «Հաշմանդամ» ճանաչման նշանով չկահավորված տրանսպորտային միջոցը կանգնեցնելը`
առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի քսանապատիկի չափով, տուգանային միավորի կիրառում` 0.5 միավոր:»,
2. ՎԻՎՕ 124 հոդվածի 25-րդ մաս.-ով սահմանված է, որ.
«25. Տրանսպորտային միջոցների վարորդների կողմից (բացառությամբ ուղևորների կանոնավոր փոխադրումներ իրականացնող տրանսպորտային միջոցների վարորդների) ընդհանուր օգտագործման տրանսպորտային միջոցների կանգառի կետի տարածքում կանգառ կատարելը կամ կայանելը կամ երթևեկելի մասի եզրին ոչ զուգահեռ կայանելը (բացառությամբ օրենսդրությամբ թույլատրված դեպքերի)`
առաջացնում են տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հնգապատիկի չափով:»: Մինչդեռ Երևան քաղաքաում և ՀՀ մյուս բնակավայրերում բազմաթիվ են երթևեկելի մասի եզրին ոչ զուգահեռ կայանում թույլատրող քաղաքաշինական տարածքները՝ կապված երթևեկելի մասի նեղությամբ և այլ հանգամանքներից,
3. ՀՀ օրենսդրությանը ամբողջությամբ հակասում են ՎԻՎՕ Հոդված 1246 –ի հետևյալ իրավակարգավորումները, որոնք հստակ չեն և/կամ որոնցով նախատեսված իրավախախտումների համար նույն օրենսդրությամբ սահմանված են պատասխանատվության այլ միջոցներ.
«Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման բնագավառի օրենսդրությունը խախտելը, որի հետևանքով առաջացել է վթարային իրադրություն կամ ճանապարհատրանսպորտային պատահար, պատահարի մասնակից վարորդի կողմից պարտականությունները չկատարելը
1. Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման բնագավառի օրենսդրությունը խախտելը, որի հետևանքով առաջացել է վթարային իրադրություն`
առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի քսանապատիկի չափով, տուգանային միավորի կիրառում` 2 միավոր:
2. «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված պահանջները չկատարելը կամ խախտելը կամ ճանապարհային երթևեկության կանոնները խախտելը, որի հետևանքով առաջացած ճանապարհատրանսպորտային պատահարի հետևանքով անձի առողջությանը պատճառվել է թեթև վնաս`
առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի քսանիննապատիկի չափով:
3. Ճանապարհատրանսպորտային պատահարին առնչություն ունեցող վարորդի կողմից ճանապարհատրանսպորտային պատահարին առնչություն ունեցող վարորդի` օրենքով սահմանված պարտականությունները չկատարելը`
առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի քսանհինգապատիկի չափով:»,
4. ՀՀ օրենսդրությանը ամբողջությամբ հակասում են ՎԻՎՕ Հոդված 1247 իրավակարգավորումները՝ հետևյալի մասին.
«Համայնքներում վճարովի ավտոկայանատեղերի համար օրենքով սահմանված տեղական վճարը չվճարելը կամ առանց հաշվառման համարանիշի կամ հաշվառման համարանիշի առնվազն մեկ նիշը փակված վիճակում կայանելը
Ավտոտրանսպորտային միջոցը կամ դրա կցորդը համայնքային վճարովի ավտոկայանատեղում կայանելու համար օրենքով սահմանված տեղական վճարը չվճարելը կամ առանց հաշվառման համարանիշի կամ հաշվառման համարանիշի առնվազն մեկ նիշը փակված վիճակում կայանելը`
առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հնգապատիկի չափով:»,
5. Ոչ իրավաչափ ենք գնահատում ՎԻՎՕ «Տրանսպորտային միջոցների անվտանգության գոտիները չամրակապած կամ սաղավարտը չկոճկած վիճակում կամ առանց սաղավարտի տրանսպորտային միջոցները վարելը, ինչպես նաև անվտանգության գոտիները չամրակապած կամ սաղավարտը չկոճկած կամ առանց սաղավարտի ուղևոր փոխադրելը» Հոդված 1233-ի իրավակարգավորումն այն դեպքերի համար, երբ վարորդը վճարովի կայանատեղիներում համապատասխան վճարներ կատարելու դեպքում ստիպված է լինում քանդել ամրագոտին՝ համապատասխան սարքին մոտենալու նպատակով.
1. Օրենքով նախատեսված դեպքերում տրանսպորտային միջոցների անվտանգության գոտիները չամրակապած կամ սաղավարտը չկոճկած վիճակում կամ առանց սաղավարտի տրանսպորտային միջոցներ վարելը, ինչպես նաև անվտանգության գոտիները չամրակապած կամ սաղավարտը չկոճկած կամ առանց սաղավարտի ուղևոր փոխադրելը`
առաջացնում են տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի տասնապատիկի չափով, տուգանային միավորի կիրառում` 1 միավոր:
6. Անհեթեթ ու ոչ իրավաչափ ենք գնահատում ՎԻՎՕ հետևյալ մի շարք հոդվածներում օգտագործվող ժամանակավրեպ հասկացությունները, որոնք շատ հաճախ օգտագործում են վարչական մարմիններն իրենց գործունեության մեջ (տես օրինա ՎԴ 6385/05/2022 և ՎԴ 6386/05/2022 վարչական գործերը) և դրանով իսկ իրավական շփոթ են առաջացնում իրավակիրառ պրակտիկայում
1) Հոդված 7. «Սոցիալիստական օրինականության ապահովումը վարչական իրավախախտումների համար ներգործության միջոցներ կիրառելիս»,
2) Հոդված 9. «Վարչական իրավախախտում հասկացությունը»
Վարչական իրավախախտում (զանցանք) է համարվում պետական կամ հասարակական կարգի, սոցիալիստական սեփականության, քաղաքացիների իրավունքների և ազատությունների, կառավարման սահմանված կարգի դեմ ոտնձգվող հակաիրավական, մեղավոր (դիտավորյալ կամ անզգույշ) այնպիսի գործողությունը կամ անգործությունը, որի համար օրենսդրությամբ նախատեսված է վարչական պատասխանատվություն:
3) Հոդված 13. «Անչափահասների պատասխանատվությունը»
Տասնվեցից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասները ընդհանուր հիմունքներով կարող են ենթակա լինել վարչական պատասխանատվության ԽՍՀՄ օրենսդրական ակտերով ուղղակիորեն նախատեսված նաև այլ դեպքերում:
4) Հոդված 16. «Օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց պատասխանատվությունը»
Հայաստանի Հանրապետության տերիտորիայում գտնվող օտարերկրյա քաղաքացիները և քաղաքացիություն չունեցող անձինք ենթակա են վարչական պատասխանատվության ԽՍՀՄ քաղաքացիների հետ ընդհանուր հիմունքներով:
Հայաստանի Հանրապետության տերիտորիայում այն օտարերկրյա քաղաքացիների կողմից կատարված վարչական իրավախախտումների պատասխանատվության հարցը, ովքեր գործող օրենքների և ԽՍՀՄ միջազգային պայմանագրերի համաձայն ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության վարչական պատասխանատվության հանդեպ օգտվում են անձեռնմխելիության իրավունքից, լուծվում է դիվանագիտական ճանապարհով:
5) Հոդված 17. «Ծայրահեղ անհրաժեշտություն»
Վարչական պատասխանատվության ենթակա չէ այն անձը, որը թեև սույն օրենսգրքով կամ վարչական իրավախախտումների համար վարչական պատասխանատվություն սահմանող այլ նորմատիվ ակտերով նախատեսված գործողություն է կատարել, սակայն գործել է ծայրահեղ անհրաժեշտության վիճակում, այսինքն` մի այնպիսի վտանգ վերացնելու համար, որը սպառնացել է պետական կամ հասարակական կարգին, սոցիալիստական սեփականությանը, քաղաքացիների իրավունքներին ու ազատություններին, կառավարման սահմանված կարգին, եթե այդ վտանգը տվյալ հանգամանքներում չէր կարելի վերացնել այլ միջոցներով և եթե հասցված վնասը կանխված վնասի համեմատությամբ ավելի նվազ կարևորություն ունի:
6) Հոդված 18. «Անհրաժեշտ պաշտպանություն»
Վարչական պատասխանատվության ենթակա չէ այն անձը, որը թեև սույն օրենսգրքով կամ վարչական իրավախախտումների համար վարչական պատասխանատվություն սահմանող այլ նորմատիվ ակտերով նախատեսված գործողություն է կատարել, սակայն գործել է անհրաժեշտ պաշտպանության վիճակում, այսինքն` հակաիրավական ոտնձգությունից պաշտպանելիս է եղել պետական կամ հասարակական կարգը, սոցիալիստական սեփականությունը, քաղաքացիների իրավունքներն ու ազատությունները, կառավարման սահմանված կարգը ոտնձգություն կատարողին վնաս պատճառելու ճանապարհով, ընդ որում, եթե թույլ չի տրվել անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանների անցում:
7) Հոդված 22. «Վարչական տույժի նպատակները»
Վարչական տույժը համարվում է պատասխանատվության միջոց և կիրառվում է, նպատակ ունենալով վարչական իրավախախտում կատարած անձին դաստիարակել խորհրդային օրենքները պահպանելու, սոցիալիստական համակեցության կանոնները հարգելու ոգով, ինչպես նաև կանխել ինչպես իր իսկ` իրավախախտողի, այնպես էլ ուրիշ անձանց կողմից նոր իրավախախտումների կատարումը:
8) Հոդված 23. «Վարչական տույժերի տեսակները»
Վարչական իրավախախտումներ կատարելու համար կարող են կիրառվել հետևյալ վարչական տույժերը`
1) նախազգուշացում.
1.1) տուգանային միավոր.
2) տուգանք.
3) վարչական իրավախախտում կատարելու գործիք կամ անմիջական օբյեկտ հանդիսացող առարկայի հատուցմամբ վերցնում.
4) վարչական իրավախախտում կատարելու գործիք կամ անմիջական օբյեկտ հանդիսացող առարկայի բռնագրավում.
4.1) տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքի կասեցում.
5) հատուկ իրավունքից զրկում.
6) (կետն ուժը կորցրել է 16.12.05 ՀՕ-32-Ն)
7) (կետն ուժը կորցրել է 16.12.05 ՀՕ-32-Ն)
8) տնտեսական գործունեության կասեցում:
(մասն ուժը կորցրել է 16.12.05 ՀՕ-32-Ն)
ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրական ակտերով կարող են սահմանվել, բացի սույն հոդվածում նշվածներից, նաև վարչական տույժերի այլ տեսակներ` վարչական իրավախախտումների մասին ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների օրենսդրության հիմունքների սկզբունքներին և ընդհանուր դրույթներին համապատասխան:
ԽՍՀՄ օրենսդրությամբ կարող է նախատեսվել օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց վարչական վտարում ԽՍՀՄ սահմաններից` խորհրդային իրավակարգը կոպիտ խախտող վարչական իրավախախտումներ կատարելու համար:
9) Հոդված 215. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործեր քննելու համար լիազորված մարմինների (պաշտոնատար անձանց) իրավասության սահմանազատումը»
Պատգամավորների շրջանային, քաղաքային, քաղաքների շրջանային, ավանային, գյուղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեներին առընթեր վարչական հանձնաժողովները լուծում են վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ բոլոր գործերը, բացառությամբ վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների օրենսդրության հիմունքներին համապատասխան այլ մարմինների (պաշտոնատար անձանց) իրավասությանը վերապահված գործերի:
Պատգամավորների ավանային, գյուղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեները քննում են ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրական ակտերով իրենց իրավասությանը վերապահված վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերը:
Անչափահասների վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերը քննում են անչափահասների գործերի շրջանային (քաղաքային), քաղաքների շրջանային հանձնաժողովները, եթե ԽՍՀՄ օրենսդրական ակտերով այլ բան չի նախատեսված:
10) Հոդված 216. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործեր քննելու համար լիազորված կոլեգիալ մարմիններ ստեղծելու կարգը»
Վարչական հանձնաժողովները ստեղծվում են պատգամավորների համապատասխան խորհուրդների կողմից` նախագահի, նախագահի տեղակալի, պատասխանատու քարտուղարի, ինչպես նաև հանձնաժողովի անդամների կազմով: Պատգամավորների շրջանային, քաղաքային, քաղաքների շրջանային խորհուրդների գործադիր կոմիտեներին առընթեր վարչական հանձնաժողովներում կա հանձնաժողովի ազատված պատասխանատու քարտուղարի պաշտոն: Վարչական հանձնաժողովների գործունեության կարգը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ:
Անչափահասների գործերի շրջանային (քաղաքային), քաղաքների շրջանային հանձնաժողովները ստեղծվում են պատգամավորների համապատասխան խորհուրդների կողմից` նախագահի, նախագահի տեղակալի, ազատված պատասխանատու քարտուղարի և հանձնաժողովի անդամների կազմով: Անհրաժեշտության դեպքում հանձնաժողովի կազմի մեջ կարող է մտցվել նաև երեխաների հետ տարվող աշխատանքի գծով տեսչի պաշտոն:
Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործեր քննելու համար լիազորված այլ կոլեգիալ մարմինների ստեղծման կարգը որոշվում է ԽՍՀՄ և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրական ակտերով:
11) Հոդված 218. «Պաշտոնատար անձանց լիազորությունները»
Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործեր քննելու համար լիազորված պաշտոնատար անձինք կարող են սույն օրենսգրքի հատուկ մասով նախատեսված վարչական տույժեր նշանակել իրենց վերապահված լիազորությունների սահմաններում և միայն պաշտոնեական պարտականություններ կատարելու ժամանակ:
Այն պաշտոնատար անձանց ցանկը, որոնք սույն օրենսգրքի 214 հոդվածի 5-րդ կետում հիշատակված մարմինների անունից քննում են վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործեր, սահմանվում է ԽՍՀՄ օրենսդրական ակտերով և ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդի որոշումներով:
12) Հոդված 233. «ԽՍՀՄ մեքենաշինության նախարարության և ԽՍՀՄ միջին մեքենաշինության նախարարության տեսչությունների մարմինները»:
13) Հոդված 245. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի խնդիրները»
Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի խնդիրներն են` յուրաքանչյուր գործի հանգամանքները ժամանակին, համակողմանիորեն, լրիվ և օբյեկտիվորեն պարզելը, գործը օրենսդրությանը ճիշտ համապատասխան լուծելը, ընդունված որոշման կատարումն ապահովելը, ինչպես նաև վարչական իրավախախտումների կատարմանը նպաստող պատճառներն ու պայմանները բացահայտելը, իրավախախտումները կանխելը, քաղաքացիներին օրենքները պահպանելու ոգով դաստիարակելը, սոցիալիստական օրինականությունն ամրապնդելը:
14) Հոդված 246. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի կարգը»
Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի կարգը վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործեր քննելու համար լիազորված մարմիններում (պաշտոնատար անձանց կողմից) որոշվում է վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների օրենսդրության հիմունքներով, ԽՍՀՄ օրենսդրական ակտերով, ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդի որոշումներով, սույն օրենսգրքով, Հայաստանի Հանրապետության այլ օրենսդրական ակտերով և Հայաստանի Հանրապետության Նախարարների խորհրդի որոշումներով:
Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի կարգը ժողովրդական դատարաններում որոշվում է ԽՍՀ Միության օրենսդրական ակտերով, սույն օրենսգրքով և Հայաստանի Հանրապետության այլ օրենսդրական ակտերով:
15) Հոդված 250. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի ժամանակ դատախազական հսկողությունը օրենքների կատարման նկատմամբ»
ԽՍՀՄ դատախազության մասին ԽՍՀՄ օրենքին համապատասխան վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի ժամանակ օրենքների կատարման նկատմամբ հսկողություն իրականացնող դատախազը իրավունք ունի` հարուցելու վարչական իրավախախտման վերաբերյալ վարույթ. Ծանոթանալու գործի նյութերին. ստուգելու գործի վարույթի ժամանակ մարմինների (պաշտոնատար անձանց) գործողությունների օրինականությունը. մասնակցելու գործի քննությանը. գործի քննության ընթացքում ծագող հարցերով միջնորդություններ հարուցելու, եզրակացություններ տալու. ստուգելու վարչական իրավախախտումների համար համապատասխան մարմինների (պաշտոնատար անձանց) կողմից ներգործության միջոցների կիրառման ճշտությունը. բողոքարկելու վարչական իրավախախտման գործի վերաբերյալ որոշումը և գանգատի առթիվ ընդունված որոշումը. կասեցնելու որոշման կատարումը, ինչպես նաև կատարելու օրենքով նախատեսված այլ գործողություններ:
16) Հոդված 252. «Ապացույցների գնահատումը»
Մարմինը (պաշտոնատար անձը) ապացույցները գնահատում է իր ներքին համոզմունքով, որը հիմնված է գործի` իրենց ամբողջությամբ վերցված բոլոր հանգամանքների համակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա, ղեկավարվելով օրենքով և սոցիալիստական իրավագիտակցությամբ:
17) Հոդված 261. «Վարչական ձերբակալում իրականացնելու համար իրավազոր մարմինները (պաշտոնատար անձինք)»
Վարչական իրավախախտում կատարած անձի վարչական ձերբակալում կարող են կատարել միայն ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ դրա համար լիազորված մարմինները (պաշտոնատար անձինք), այսինքն`
1) ոստիկանությունը` մանր խուլիգանություն կատարելու, հավաքների կազմակերպման և անցկացման սահմանված կարգը խախտելու, ոստիկանության աշխատողի օրինական կարգադրությանը կամ պահանջին չարամտորեն չենթարկվելու, արժութային հարաբերությունները կարգավորող օրենքներով և իրավական այլ ակտերով սահմանված պահանջները խախտելու, հասարակական վայրերում ոգելից խմիչքներ օգտագործելու կամ հասարակական վայրերում մարդկային արժանապատվությունը և հասարակական բարոյականությունը վիրավորող հարբած վիճակում երևալու դեպքում, այն դեպքում, երբ բավարար հիմքեր կան ենթադրելու, որ անձը զբաղվում է պոռնկությամբ, փողոցային երթևեկության կանոնները, որսի, ձկնորսության և ձկան պաշարների պահպանության կանոնները խախտելու և կենդանական աշխարհի պահպանության և օգտագործման վերաբերյալ օրենսդրության այլ խախտումների դեպքում, ինչպես նաև ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրական ակտերով ուղղակիորեն նախատեսված այլ դեպքերում.
2) սահմանապահ զորքերը` սահմանային ռեժիմը կամ ԽՍՀՄ պետական սահմանի անցման կետերի ռեժիմը խախտելու դեպքում.
18) Հոդված 261. «Վարչական ձերբակալման ժամկետները»
Վարչական իրավախախտում կատարած անձի վարչական ձերբակալումը կարող է տևել ոչ ավելի, քան երեք ժամ, բացառիկ դեպքերում, հատուկ անհրաժեշտության կապակցությամբ ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրական ակտերով կարող են սահմանվել վարչական ձերբակալման այլ ժամկետներ:
Սահմանային ռեժիմը կամ ԽՍՀՄ պետական սահմանի անցման կետերի ռեժիմը խախտող անձինք կարող են ձերբակալվել մինչև երեք ժամ տևողությամբ` արձանագրություն կազմելու համար, իսկ անհրաժեշտության դեպքում անձը և իրավախախտման հանգամանքները պարզելու համար` մինչև երեք օր ժամանակով, ձերբակալման պահից քսանչորս ժամվա ընթացքում այդ մասին գրավոր հաղորդելով դատախազին, կամ դատախազի սանկցիայով` մինչև տասը օր ժամանակով, եթե իրավախախտողները չունեն իրենց անձը հաստատող փաստաթղթեր:
19) Հոդված 264. «Իրեր և փաստաթղթեր վերցնելը»
Սույն օրենսգրքի 184 հոդվածով նախատեսված խախտումներ կատարվելու դեպքում ոստիկանության աշխատողները իրավունք ունեն վերցնելու ԽՍՀՄ շքանշան, մեդալ, պատվավոր կոչման կրծքանշան, շքանշանների ժապավեններ և մեդալների շերտաձողիկներ կամ Հայաստանի Հանրապետության, մյուս միութենական կամ ինքնավար հանրապետության պետական պարգև և դրանց կրծքանշաններ: Գործը քննելուց հետո իրավախախտողից վերցված ԽՍՀՄ շքանշանը, մեդալը, պատվավոր կոչման կրծքանշանը, Հայաստանի Հանրապետության, մյուս միութենական կամ ինքնավար հանրապետության պետական պարգևը, ինչպես նաև դրանց կրծքանշանները ենթակա են վերադարձման դրանց օրինական տիրոջը, իսկ եթե նա հայտնի չէ, ուղարկվում են համապատասխանաբար ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահություն, միութենական կամ ինքնավար հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահություն:
20) Հոդված 265. «Տրանսպորտային միջոց վարելուց հեռացնելը և հարբածության վիճակի ստուգումը»
Նշված անձանց հարբածության վիճակի ստուգման ուղարկելը և նրանց ստուգման անցկացումը կատարվում է Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության, ԽՍՀՄ առողջապահության նախարարության և ԽՍՀՄ արդարադատության նախարարության կողմից որոշվող կարգով:
21) Հոդված 283. «Գործի վերաբերյալ որոշման հայտարարումը և որոշման պատճենի հանձնումը»,
Այս հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է, որ իրավախախտման վերաբերյալ Որոշումը հայտարարվում է անհապաղ՝ գործի քննությունն ավարտելուն պես:
Որոշման պատճենը երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում անձամբ հանձնվում է այն անձին, որի վերաբերյալ այն ընդունվել է:
Նույն մասում նշված է, որ Որոշման հանձնման պատշաճ ձևն է դրա
ստորագրությամբ առձեռն հանձնումը հասցեատիրոջը:
Միաժամանակ նախատեսված են նաև Որոշման պտշաճ հանձնման դեպքեր՝ հասցեատիրոջ համաձայնությամբ կամ էլ «Ինտերնետով հրապարակային և անհատական ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով: Ի լրումն վերահիշյալի սահմանված է նաև, որ պատշաճ հանձնում է համարվում նաև
որոշումը տեղադրվում է Հայաստանի Հանրապետության հրապարակային ծանուցումների պաշտոնական ինտերնետային կայքում:
Այդպիսի իրավակարգավորումներ են սահմանված նաև.
- «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի (ՎՀՎՎ) «Վարչական վարույթում ծանուցելը» 29.1 հոդվածի 15-րդ մասում
- «Սույն հոդվածի 14-րդ մասով սահմանված գործողությունները կատարելու հետ միաժամանակ ծանուցումը տեղադրվում է Հայաստանի Հանրապետության հրապարակային ծանուցումների պաշտոնական ինտերնետային կայքում: Սույն մասով նախատեսված գործողությունները կատարելուց հետո՝ հինգերորդ օրը, համապատասխան ծանուցումները համարվում են հանձնված (ստացված):»,
- ՎՀՎՎ «Վարչական ակտի ընդունման մասին իրազեկելը (վարչական ակտը հանձնելը և հրապարակելը)» 59 հոդվածի իրավակարգավորումներում,
- «Ինտերնետով հրապարակային և անհատական ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքի իրավակարգավորումներով: Մասնավորապես, այդ օրենքի «Հրապարակային ծանուցումը կայքի միջոցով» 3-րդ հոդվածով սահմանված է, որ.
«1. Օրենքով կամ նորմատիվ իրավական այլ ակտով սահմանված այն դեպքերում, երբ նախատեսվում է հրապարակային ծանուցում` տեղեկատվությունը մամուլում հրապարակելու միջոցով, հրապարակային ծանուցումը պետք է տեղադրվի նաև կայքում:»,
Իսկ ահա այդ օրենքի 4-րդ հոդվածով նախատեսված է, որ այդ կայքի վարման և տեխնիկական սպասարկման ծառայությունները մատուցում է Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարությունը:
Ընդ որում, մեր փորձը ցույց է տալի, որ այդ կայքը շատ դժվարամատչելի է և հասանելի չէ անգամ տեղեկատվական տեղնալոգիաներին ծանոթ և համակարգչային տեղնիկան միջին չափով օգտագործել կարողացող անձանց համար:
- Նույնատիպ իրավակարգավորումներ են սահմանված նաև «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ գործող օրենքի, ինչպես նաև «Կատարողական վարույթի մասին» ՀՀ ներկայում շրջանառվող օրինագծի (https://www.e-draft.am/projects/5755) իրավակարգավորումներով:
Մեր կարծիքով այդ իրավակարգավորումները.
- Հակասահամանադրական են, քանզի դրա «Կրթության իրավունքը» 38-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է, որ.
«1. Յուրաքանչյուր ոք ունի կրթության իրավունք: Պարտադիր կրթության ծրագրերը և տևողությունը սահմանվում են օրենքով: Պետական ուսումնական հաստատություններում միջնակարգ կրթությունն անվճար է:»:
ՀՀ սահմանադրությամբ այլ նորմ ՀՀ քաղաքացիների պարտադիր իրավունքների մասին, այդ թվում՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կրթության, ինտերնետային գիտելիքներ ունենալու, համակարգչային տեխնիկա ունենալու, ինտերնետային կապ ունենալու, ինտերնետային կապով հեռախոսներ և կապի այլ միջոցներ ունենալու վերաբերյալ չկա,
- Ըստ այդմ երկրում գործող այսօրվա օրենսդրությանը համապատասխան ՀՀ քաղաքացիները պարտավոր չեն ունենալու հաղորդակցման այնպիսի միջոցներ, որոնցով կարող են ծանոթանալ հրապարակային ծանուցումների պաշտոնական կայքում տեղադրված տեղեկատվության հետ: Դրանք, ըստ էության ոչ իրավաչափ են, հետևաբար՝ առոչինիչ:
Մանավանդ որ մեր փորձը ցույց է տալիս, որ այդ կայքը շատ դժվարամատչելի է և հասանելի չէ անգամ տեղեկատվական տեխնալոգիաներին ծանոթ և համակարգչային տեխնիկան միջին չափով օգտագործել կարողացող անձանց համար:
«Ճանապարհարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին»
ՀՀ օրենք (այսուհետ՝ ՃԵԱԱՄ)
7. «Ճանապարհարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի (այսուհետ՝ ՃԵԱԱՄ) 1-ին հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է, որ.
Սույն օրենքի խնդիրն է ճանապարհային երթևեկության անվտանգության սպառնալիքների, մասնավորապես ճանապարհատրանսպորտային պատահարների նախականխման, դրանց ծանրության և հետևանքների նվազեցման միջոցով քաղաքացիների կյանքի, առողջության և գույքի, նրանց իրավունքների և օրինական շահերի, հասարակության և պետության շահերի պահպանումը:
Իսկ ահա ՃԵԱԱՄ ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի 5-րդ մասով սահմանված է,
1. Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման բնագա-վառում պետական քաղաքականության հիմնական սկզբունքներն են`
բ) ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման ժամանակ քաղաքացիների, հասարակության և պետության իրավունքների ու օրինական շահերի հաշվեկշռվածության ապահովումը.
2. Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման նպատակով կիրառվող միջոցները պետք է համապատասխանեն իրադրությանը, լինեն պիտանի, անհրաժեշտ և չափավոր:
ՀՀ ներքին գործերի նախարարության պարեկային ծառայության և ճանապարհային ոստիկանության տեսուչների աշխատանքի վերլուծությունը և դրանց համադրումը վերոհիշյալ իրավանորմերի հետ թույլ է տալիս եզրակացնել, որ տեսուչների կողմից կազմվող արձանագրությունների, որոշումների մեծ մասը կազմվում են ոչ իրավաչափ կերպով, չեն համապատասխանում ՀՀ օրենսդրության վերոհիշյալ պահանջներին և չեն ապահովում ՀՀ քաղաքացիների, հասարակության և պետության իրավունքների ու օրինական շահերի հաշվեկշռվածությունը, նրանց նկատմամբ պատասխանատվության միջոցներ կիրառելիս հաշվի չեն առնվում իրադրության համապատասխանությունը, կիրառված միջոցները պիտանի չեն, անհրաժեշտ չեն և չափավոր չեն:
8. ՃԵԱԱՄ ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է, որ.
«1. Սույն հոդվածի չորրորդ մասով սահմանված տարիքը լրացած և օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերում վարորդական գործունեության, ներառյալ` առողջական վիճակի հետ կապված հակացուցումներ չունեցող անձինք կարող են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր մարմնի հաստատած ուսումնական պլանով և ծրագրով ուսուցումը ստանալուց հետո օրենսդրությամբ սահմանված կարգով մասնակցել տրանսպորտային միջոցը վարելու իրավունքի որակավորման քննություններին։»
Նույն հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված է, որ.
«4. Վարորդի թեկնածու կարող է դառնալ 17 տարին լրացած անձը, …:»:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված է, որ.
«3. Գործնական քննությանը կարող են մասնակցել միայն վարորդի թեկնածուները:»:
Նույն հոդվածի 6-րդ մասով սահմանված է, որ.
«6. Անհատական կարգով գործնական վարել սովորեցնողը պետք է ունենա տվյալ կարգի տրանսպորտային միջոցը վարելու վարորդական իրավունքի վկայական, …:»:
Նույն հոդվածի 8-րդ մասով սահմանված է, որ.
«8. …. Գործնական վարման ուսուցումը կարող է իրականացվել այն ճանապարհներին, որտեղ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից արգելված չէ դրա իրականացումը:»:
Այս իրավակարգավորման կապակցությամբ հարկ ենք համարում նշել, որ տեղական ինքնակառավարման որևէ մարմնի կողմից ոչ մի իրավական նորմատիվ ակտով արգելված չէ գործնական վարման ուսուցում կազմակերպելու համար արգելված փողոցների ցանկը (մեր փնտրտունքի արդյունքում այդպիսի իրավական ակտ մենք չհայտնաբերեցինք):
Նույն հոդվածի 9-րդ մասով սահմանված է, որ.
«9. Գործնական վարման ուսուցումն անցնող վարորդի թեկնածուի կողմից ճանապարհային երթևեկության կանոնները խախտելու դեպքում օրենքով սահմանված կարգով պատասխանատվություն է կրում ուսումնական հիմնարկի վարորդ-հրահանգիչը կամ անհատական կարգով գործնական վարել սովորեցնողը:»:
Այս իրավակարգավորման կապակցությամբ հարկ ենք համարում նշել, որ մեզ հայտնի իրավախախտումների համար պատասխանատվության են ենթարկվում այդ իրավակարգավորմամբ չնախատեսված անձինք:
Վերոհիշյալ իրավակարգավորումներին զուգահեռ և հաճախ հակասելով դրանց, ՀՀ կառավարության 2007 թ. հունիսի 28-ի «Հայաստանի Հանրապետության ճանապարհային երթևեկության կանոնները և տրանսպորտային միջոցների շահագործումն արգելող անսարքությունների և պայմանների ցանկը հաստատելու մասին» N 955-Ն որոշման XVIII. Բաժնի 146 -149 հոդվածներով սահմանված է.
«146. Ճանապարհներին ուսումնական վարումը թույլատրվում է միայն սովորեցնողի հետ: Սովորողը պետք է գիտենա և կարողանա կատարել կանոնների պահանջները:
147. Անհատական կարգով սովորեցնողը պետք է իր մոտ ունենա տվյալ կարգի տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքի վարորդական վկայական:
148. Տրանսպորտային միջոց վարել սովորողը պետք է լինի առնվազն 16 տարեկան:
149. Ուսումնական վարում թույլատրվում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից (Երևանում` Երևանի քաղաքապետի) սահմանած ճանապարհներին:»: (Այս իրավակարգավորումը սահմանվել է ՃԵԱԱՄ ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 8-րդ մասի իրավակարգավորմանը հակառակ): Ընդ որում, այս դեպքում էլ մեր փնտրտունքի արդյունքում չկարողացանք հայտնաբերել տեղական ինքնակառավարման որևէ մարմնի կողմից որևէ մի իրավական նորմատիվ ակտ՝ գործնական վարման ուսուցում կազմակերպելու համար թույլատրված փողոցների ցանկի վերաբերյալ:
«Տնտեսական իրավունքի կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ,
Հայաստանի ՔՀԿ-ների հակակոռուպցիոն խորհրդի անդամ
Մովսես Արիստակեսյան
23.06.2023թ.